แม่น้ำกกเป็นสายน้ำสำคัญที่มีอิทธิพลต่อการพัฒนาของเมืองเชียงราย โดยแม่น้ำกกมีความยาวถึง 285 กิโลเมตร ไหลจากพม่าเข้าสู่ประเทศไทย ผ่านเมืองเชียงรายซึ่งเป็นศูนย์กลางการพัฒนาทางเศรษฐกิจและสังคมมาตั้งแต่อดีต ในบทความนี้จะพาทุกท่านสำรวจประวัติศาสตร์การตั้งถิ่นฐานของเมืองเชียงรายที่เกี่ยวข้องกับแม่น้ำกก รวมถึงความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจากการจัดการน้ำและการพัฒนาเมืองตามข้อมูลจากนักประวัติศาสตร์ท้องถิ่น คุณอภิชิต ศิริชัย.
1. อิทธิพลของแม่น้ำกกต่อการตั้งถิ่นฐาน
แม่น้ำกกถือเป็นสายธารที่ส่งผลต่อการตั้งถิ่นฐานของประชาชนในพื้นที่เชียงรายตั้งแต่อดีต โดยเฉพาะการตั้งเมืองเชียงรายในสมัยพญามังราย ซึ่งเลือกสร้างเมืองที่ดอยจอมทอง เป็นศูนย์กลาง หรือ “สะดือเมือง” ของเชียงราย เนื่องจากสภาพพื้นที่ที่เหมาะสมกับการตั้งถิ่นฐาน นอกจากนี้ แม่น้ำกกยังเป็นเส้นทางการค้าและการคมนาคมที่สำคัญ เชื่อมต่อเชียงรายกับเมืองอื่น ๆ ทั้งในประเทศและต่างประเทศ เช่น พม่
2. สถานที่ทางประวัติศาสตร์ของเมืองเชียงราย
เมืองเชียงรายมีศูนย์กลางที่สำคัญ 2 แห่งคือ ดอยจอมทองและวัดกลางเวียง ดอยจอมทองเป็นศูนย์กลางดั้งเดิมของเมือง ในขณะที่วัดกลางเวียงเป็นศูนย์กลางที่เกิดขึ้นในภายหลังในยุคที่เมืองเริ่มเติบโต สถานที่เหล่านี้มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์และโบราณคดี โดยพบโบราณสถานจำนวนมากบริเวณค่ายเม็งรายมหาราช ซึ่งแสดงถึงการพัฒนาทางศาสนาและวัฒนธรรมของเมืองในอดีต.
3. การเปลี่ยนแปลงของเส้นทางแม่น้ำกก
แม่น้ำกกมีการเปลี่ยนแปลงเส้นทางตามธรรมชาติและจากการขุดคลองเพื่อเบี่ยงเส้นทางในช่วงประวัติศาสตร์ หนึ่งในเหตุการณ์สำคัญคือการขุดลำน้ำใหม่ในปี 2460 ในสมัยพระยาราชเดชดำรงและหมอบริดจ์ เพื่อเบี่ยงเส้นทางน้ำและสร้างระบบน้ำให้เหมาะสมกับการใช้งานในเมืองเชียงราย การขุดคลองนี้ทำให้เกิดเกาะลอย ซึ่งเป็นผลมาจากการสร้างเส้นทางน้ำใหม่.
4. น้ำท่วมและการจัดการน้ำ
น้ำท่วมจากแม่น้ำกกเป็นปัญหาสำคัญที่ส่งผลต่อการพัฒนาเมืองเชียงราย ในบางยุคสมัย น้ำท่วมทำให้เมืองต้องย้ายศูนย์ราชการไปยังฝั่งตะวันออกที่น้ำท่วมไม่ถึง เช่น การย้ายศูนย์ราชการไปที่วัดกลางเวียง นอกจากนี้ การจัดการน้ำในอดีตยังสร้างผลกระทบต่อภูมิประเทศและชุมชนต่าง ๆ เช่น การเกิดของชุมชน “ห้องลี่” และ “น้ำลัด” ซึ่งเกิดจากการเปลี่ยนแปลงเส้นทางน้ำโดยธรรมชาติและฝีมือมนุษย์.
5. การพัฒนาและการฟื้นฟูพื้นที่
ปัจจุบันพื้นที่ที่เคยเป็นแหล่งน้ำหรือที่รับน้ำในอดีต เช่น หนองวงศ์ ได้รับการพัฒนาเป็นศูนย์ราชการเชียงราย และพื้นที่เกษตรกรรมเช่นบ้านฟาร์มได้ถูกใช้ในการเกษตรกรรมโดยมิชชันนารีในอดีต พื้นที่เหล่านี้สะท้อนถึงการปรับตัวและพัฒนาของเมืองเชียงรายตามบริบททางธรรมชาติและสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป.
6. การเปลี่ยนแปลงในปัจจุบันและอนาคต
แม่น้ำกกยังคงมีบทบาทสำคัญในเมืองเชียงราย แม้ว่าการเปลี่ยนแปลงเส้นทางน้ำและการพัฒนาเมืองจะส่งผลต่อภูมิประเทศ แต่การจัดการน้ำและความเข้าใจเกี่ยวกับภูมิศาสตร์ในปัจจุบันยังคงเป็นปัจจัยสำคัญที่ต้องได้รับการพิจารณาอย่างรอบคอบ เพื่อให้เมืองเชียงรายสามารถรับมือกับปัญหาน้ำท่วมและพัฒนาได้อย่างยั่งยืน.
สรุป
แม่น้ำกกไม่เพียงแต่เป็นสายน้ำที่หล่อเลี้ยงเมืองเชียงรายในอดีต แต่ยังคงมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาเมืองในปัจจุบัน การเข้าใจประวัติศาสตร์และการเปลี่ยนแปลงของแม่น้ำกกช่วยให้เราตระหนักถึงความสำคัญของการจัดการน้ำอย่างยั่งยืนในอนาคต
ที่มา : https://policywatch.thaipbs.or.th/forum/21
